Durnukly ösüşiň maksatlaryna ýetmekde intellektual eýeçiligiň taryhy we ösüşi boýunça ylmy seminar geçirildi

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe Hormatly Prezidentimiziň başlangyjy bilen ýurdumyz günsaýyn ösýär özgerýär.

Birleşen milletler guramasynyň Durnukly ösüşiniň maksatlaryna ýetmekde 7-nji maýynda Türkmen oba hojalyk institutynyň Ylym bölüminiň guramagynda talyplaryň ylmy gurnaklary tarapyndan durnukly ösüşiň maksatlaryna ýetmekde intellektual eýeçiligiň taryhy we ösüşi boýunça ylmy seminary geçirildi.

Seminaryň dowamynda oňa gatnaşan talyplar “Awtorlyk hukugy”, “awtorlyk eýeçiliginiň ösüşi”, “Intellektual eýeçiligiň taryhy we ösüşi”, “Türkmenistanda intellektual eýeçiligiň ösüşi” ýaly temalarda çykyş etdiler.

Intellektual eýeçiligiň taryhy we ösüşi boýunça ylmy seminary Weterinar lukmançylygy fakultetiniň “Sanly ykdysadyýet” we “Başarnykly buhgalter” ylmy gurnaklary tarapyndan geçirildi.

Intellektual eýeçilik (IE) – adam akylynyň döreden eserlerine, mysal üçin, oýlap tapyşlara, edebi we çeper eserlere, dizaýnlara, şeýle hem täjirçilikde ulanylýan nyşanlara, atlara we şekillere degişli hukuklary aňladýar. Bu düşünjäniň we ony goraýan kanunlaryň taryhy gadymy döwürlere uzap gitmese-de, häzirki zaman görnüşi soňky birnäçe asyryň dowamynda kemala gelipdir.

Häzirki Zaman Awtorlyk Hukugynyň we Patent Hukugynyň Döremegi:Annanyň Düzgünnamasy (Statute of Anne, Beýik Britaniýa, 1710): Bu kanun köplenç häzirki zaman awtorlyk hukugynyň başlangyjy hasaplanýar. Ol ilkinji gezek awtorlaryň (neşirýatçylaryň däl-de) öz eserleriniň çap edilmegini kontrol etmäge bolan hukuklaryny ykrar etdi we bu hukugyň belli bir möhletini (ilkibaşda 14 ýyl, uzaltmak mümkinçiligi bilen) kesgitledi. Bu kanun jemgyýetiň bilim almagyny höweslendirmek maksadyny hem göz öňünde tutýardy.

Fransuz Rewolýusiýasy (XVIII asyryň ahyry): Fransiýada awtorlyk hukugy we oýlap tapyjy hukugy tebigy hukuklar hökmünde garalyp başlandy. Ýagny, awtoryň ýa-da oýlap tapyjynyň öz döreden eserine bolan eýeçilik hukugy onuň şahsyýetiniň aýrylmaz bölegi hasaplanyldy.

Senagat Rewolýusiýasy (XVIII-XIX asyrlar): Senagat rewolýusiýasy döwründe täze tehnologiýalaryň we oýlap tapyşlaryň ähmiýeti birden artdy. Bu bolsa oýlap tapyşlary goramak üçin has güýçli we standartlaşdyrylan patent ulgamlarynyň zerurlygyny ýüze çykardy. ABŞ (1790), Fransiýa we beýleki senagatlaşan ýurtlar öz patent kanunlaryny kabul etdiler ýa-da kämilleşdirdiler. Bu kanunlar oýlap tapyjylara öz oýlap tapyşlaryny belli bir möhletläp (köplenç 14-20 ýyl) ýörite ulanmak hukugyny berip, innovasiýany höweslendirmegi maksat edinýärdi.

Umuman ylmy seminaryna gatnaşan talyplar intellektual eýeçilik onuň taryhy we häzirki wagtdaky ösüşi boýunça özlerini gyzyklandyrýan soraglaryna jogaplary aldylar.

"Sanly ykdysadyýet" atly talyplaryň ylmy gurnagynyň agzasy
Çaýlakow Begenç